KĄCIK LOGOPEDYCZNY
.jpg)
Poradnik dla rodziców
Jakie są najczęstsze problemy logopedyczne u dzieci?
Pierwsze oznaki nieprawidłowego rozwoju aparatu mowy rodzice mogą zauważyć w wieku niemowlęcym. Tym, na co dobrze zwrócić uwagę na początku rozwoju maluszka, są krzywo rosnące zęby, nietypowe układanie języka, a także problemy ze ssaniem podczas karmienia. Niektóre wady wymowy u dzieci mają podłoże genetyczne. Inne dziecko nabywa je wskutek nieprawidłowego żywienia, zbyt długiego używania smoczka lub szkodliwych nawyków, np. zbyt częstego wkładania do buzi paluszków.
Istnieją też wady wymowy, które mijają samoistnie i nie wymagają współpracy z logopedą. Dzieci w przedszkolu nie potrafią wymawiać niektórych głosek, np. dźwięcznego „r”, lecz ta umiejętność przychodzi u nich z wiekiem. Około 5-7 roku życia większość smyków radzi sobie z głoskami szeleszczącymi, syczącymi, prawidłowo wypowiada nawet trudniejsze słowa. Jeżeli jednak problem utrzymuje się zbyt długo lub dziecko asymetrycznie ustawia twarz podczas mówienia, koniecznie skonsultuj je z logopedą.
Kiedy do logopedy z dzieckiem?
Wielu z rodziców zastanawia się, kiedy należy udać się na pierwszą wizytę do logopedy. Logopeda to specjalista zajmujący się zaburzeniami rozwoju mowy. Do jego kompetencji należy także sprawdzenie, czy poszczególne elementy aparatu mowy rozwijają się we właściwym tempie. Regularne spotkania z logopedą z pewnością pomogą maluszkom, które mają trudności z mówieniem, wstydzą się wypowiadać w grupie rówieśniczej. Jego praca pokrywa się często z obowiązkami psychologa. Gdy problem związany z mówieniem wiąże się ze stresem lub problemami w szkole, współpraca specjalistów pomoże szybciej uporać się z problemem.
Kiedy z dzieckiem do logopedy? Z pewnością wtedy, gdy zauważysz nieprawidłowy rozwój aparatu mowy dziecka – języka, nosa, ust lub policzków. Skonsultuj swoją pociechę zawsze wtedy, gdy niesymetrycznie układa kąciki ust, ma problem z szerokim otwieraniem ust lub sygnalizuje ból w okolicy twarzy podczas mówienia. Konsultacja logopedyczna jest wskazana, jeśli Twój maluch na etapie przedszkola wypowiada mało słów w stosunku do rówieśników. Im szybciej zostanie postawiona diagnoza, tym krótsze będzie leczenie i bardziej zadowalające jego efekty.
Jakie są przyczyny wad wymowy?
Wady wymowy u dzieci można podzielić na wrodzone i nabyte. Część z nich dotyczy wieku niemowlęcego. Inne z nich zauważysz dopiero wtedy, gdy maluszek zaczyna wypowiadać pierwsze samodzielne słowa. Oto najczęstsze przyczyny wad wymowy, które powinieneś wyleczyć z pomocą lekarza pediatry i logopedy. Wiele z nich możesz dostrzec podczas wspólnej zabawy w piaskownicy lub na spacerze.
Używanie smoczka powyżej 1. roku życia
Smoczek pomaga wielu rodzicom w usypianiu maluszka, wyciszaniu przed snem i zajęciu go, gdy staje się marudny. Smoczek jest przydatny też w przypadku niemowląt mających silną potrzebę ssania lub gdy mama nie może karmić piersią. Wówczas smoczek niejako zastępuje karmienie lub butelkę. Jednak do ukończenia pierwszego roku życia smoczek powinien zostać zupełnie odstawiony, by nie zaburzał naturalnych procesów fizjologicznych.
W okolicy pierwszych urodzin odruch ssania zanika. Używanie smoczka utrwala mechanizm przełykania niemowlęcego. Gdy bobas używa smoczka, jego język układa się na dnie jamy ustnej, podczas gdy bez smoczka powinien się swobodnie podnosić. W drugim roku życia odruch ssania zastępuje odruch żucia i gryzienia. To wszystko pomaga nie tylko w rozszerzaniu diety, ale także wpływa na prawidłowy rozwój warg, języka, sposób przełykania i wzmocnienie mięśni twarzy. Zaburzenie tego procesu może skutkować wadami wymowy.
Korzystanie z kubków niekapków i butelek
Równie problematyczne, jak długie stosowanie smoczka, jest korzystanie z tzw. kubków niekapków. Tego rodzaju pojemniki są wygodne w codziennym życiu – dzięki nim woda lub sok się nie rozlewa, nawet w małych, jeszcze niedostatecznie wyszkolonych do trzymania rączkach. Jednak niekapki również utrwalają utrzymywanie się niemowlęcego sposobu przełykania.
Maluch, który długo pije z butelki niemowlęcej lub niekapka, może zacząć seplenić. Seplenienie międzyzębowe, czyli wypowiadanie głosek z językiem wsuniętym między zęby, wymaga ćwiczeń logopedycznych. Z tego powodu staraj się unikać używania niekapków i zabieraj je sobą wyłącznie wtedy, gdy jest to konieczne, np. w czasie podróży.
Uraz twarzy lub choroba
Problemy logopedyczne u dzieci mogą wynikać z zaburzeń rozwojowych wrodzonych. Tzw. zajęcza warga, czyli rozszczep wargi, a także podniebienia, to jeden z widocznych problemów maluszków, który sprawia, że dziecko sepleni lub mówi niewyraźnie. Okazuje się jednak, że na sposób mówienia ma wpływ także przerost migdałka gardłowego. Wówczas dziecko charakteryzuje tzw. nosowanie zamknięte, jak gdyby głos malucha nie miał naturalnego brzmienia.
Ssanie kciuka
Nie tylko zbyt długie używanie smoczka często prowadzi do wad wymowy. Kolejnym problemem bywa wkładanie przez maluszka palca do buzi i jego ssanie. Kciuk w jamie ustnej wpływa na gorszą pionizację języka, a także zniekształca podniebienie i zgryz. Może zmniejszać się prawidłowe napięcie warg, a język ustawia się w buzi w złej pozycji. U dzieci , którym wyrosły pierwsze zęby, zdarzają się skrzywienia zębów, takie jak zgryz otwarty. Jest to wolna przestrzeń między dolnymi i górnymi jedynkami.
Wady wymowy u dzieci – rodzaje
Aby lepiej zrozumieć, kiedy iść z dzieckiem do logopedy, powinieneś poznać najczęściej występujące wady wymowy. Niektóre problemy logopedyczne u dzieci można dzięki tej wiedzy sprawnie wyeliminować przy pomocy prostych zabaw lub samodzielnie wykonywanych masaży.
Seplenienie
Seplenienie to jedna z najpopularniejszych wad wymowy u maluchów. Objawia się nieprawidłowym wymawianiem następujących głosek: s, c, z, ś, ź, ć, dź, sz, cz, dż, ż oraz dz. Nazywane jest także sygmatyzmem. W prawidłowym wypowiadaniu tych głosek kluczową rolę odgrywa ułożenie zębów. Seplenienie można podzielić na dwie grupy – seplenienie wargowo-zębowe oraz seplenienie międzyzębowe.
Nie przejmuj się, jeśli Twój 2 lub 3-latek sepleni. To zupełnie naturalne, gdyż jego ciało dopiero się rozwija, a poszczególne części twarzy wykształcają się, by maluch mówił czysto i wyraźnie. Około 4-5 roku życia rozwija się umiejętność wypowiadania głosek sz, ż, dz i cz. Chwilę potem przedszkolak umie mówić już wszystkie głoski, jednak po wypadnięciu zębów mlecznych seplenienie może chwilowo powrócić. Gdy w wolnych przestrzeniach wychodzą zęby stałe, zwykle wszystko wraca do normy.
Jąkanie
Jąkanie objawia się zacinaniem i brakiem płynności mówienia. Może być wywoływane przez skurcze w obrębie twarzy, których maluch nie kontroluje. Najczęściej jednak związane jest z brakiem koordynacji między działaniem układu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego. Dziecko czasami stara się powiedzieć zbyt szybko, a proces ten nie nadąża jakby za tokiem myślenia. Często jąkanie to objaw nadmiernego stresu, lęku dziecka i wymaga dodatkowej konsultacji z pedagogiem szkolnym lub psychologiem.
Rotacyzm, wada wymowy „r”
Rotacyzm to wymienne stosowanie głosek. Najczęściej obserwuje się go u maluszków na początku rozwoju mowy. Przedszkolaki próbują w ten sposób ułatwić sobie wypowiadanie pierwszych słów, np. poprzez wypowiadanie litery „l” lub „j” zamiast „r”.
Lambdacyzm
Lambdacyzm, podobnie jak rotacyzm, objawia się zamianą głosek na podobne. Najczęściej jednak to pomijanie jakiejś głoski w wymowie. By pomóc maluchowi w rozwoju mowy i zniwelowaniu wady, można śpiewać wspólnie piosenki lub powtarzać różne słowa, np. podczas wspólnej jazdy samochodem w foteliku samochodowym.
Ćwiczenia logopedyczne dla dzieci
W pierwszych latach życia proste ćwiczenia logopedyczne dla dzieci mogą pomóc zupełnie wyeliminować najczęstsze problemy logopedyczne. Jeśli nie wiesz, jak pracować z maluchem lub podejrzewasz u niego wadę wymowy, skorzystaj z konsultacji logopedycznej. Logopeda dla dziecka wskaże Ci kierunki dalszego działania i pomóc maluchowi zyskać większą pewność siebie podczas mówienia.
Jeśli Twój dziecko rozwija się prawidłowo, logopeda dla dziecka nie zawsze okaże się potrzebny. Wada wymowy może być wyeliminowana przez proste i przyjemne zabawy logopedyczne dla dzieci. Staraj się przede wszystkim dużo mówić do dziecka, nie zdrabniaj i nie zmieniaj naturalnego brzmienia słów. Nie wyręczaj dziecka w mówieniu. Pomagaj w utrwalaniu nowych słów, np. przez powtarzanie ich w całym zdaniu. Dużo śpiewaj z maluszkiem, naśladuj odgłosy zwierząt lub pojazdów, wymyślajcie wspólnie krótkie rymowanki.
Jakie jeszcze zabawy logopedyczne dla dzieci będą skuteczne? Możesz delikatnie masować twarz i okolice ust niemowlaka, by pobudzać wszystkie mięśnie. Starsze dzieci mogą próbować zdmuchnąć świeczkę, parskać jak koń lub kląskać językiem. Ćwiczeniem logopedycznym jest nawet dmuchanie baniek mydlanych lub zdmuchiwanie kropel wody ze stołu. Niektóre rodzaje wad wymowy zmniejszą się dzięki ćwiczeniom języka, np. próbie zrolowania go lub dotknięcia końcówką języka czubka nosa.
Logopeda dla dziecka – kiedy się wybrać?
Odpowiedź na pytanie, kiedy iść z dzieckiem do logopedy nigdy nie jest jednoznaczna. Tak naprawdę każdy rodzic lub opiekun wie, gdy jego maluchowi coś dolega i przy podejrzeniu wady wymowy powinien od razu udać się do specjalisty. Nie bagatelizujmy też opinii pań w przedszkolu lub żłobku. Czasami kilka krótkich spotkań z logopedą pozwoli zapomnieć o wadzie wymowy na całe dorosłe życie!
Gimnastyka buzi i języka
Przydatne strony internetowe:
https://www.nebule.pl/logopedia-w-domu/
